Ο τομέας της Ενέργειας στην Κοινωνική Οικονομία

Η ενεργειακή κρίση κατά κοινή ομολογία φέρνει την ενεργειακή φτώχεια στην Ευρώπη θέτει εν αμφιβόλω όλο τον σχεδιασμό του ιδιωτικού και δημόσιου στο τομέα της ενέργειας. Ιδιαίτερα οι χώρες που στερούνται ορυκτά καύσιμα και δεν έχουν επάρκεια είναι περισσότερο ευάλωτες αντιμετωπίζουν προφανώς το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Οι ήπιες μορφές ενέργειας από τον ήλιο και τον άνεμο δεν είναι ακόμα σε τέτοιο βαθμό αναπτυγμένες  που θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν το ενεργειακό έλλειμμα. Κατά τους ειδικούς θα χρειαστεί τουλάχιστον μία δεκαετία ακόμη μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα στην πράσινη ενέργεια για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.

Το γεγονός αυτό ανεξαρτήτως  αιτιολογίας και των γεωπολιτικών αντιθέσεων που λαμβάνουν χώρα το τελευταίο έτος η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η ενεργειακή φτώχεια  και το υψηλό ενεργειακό κόστος  εκτός των άλλων φέρνει πρόσθετη ανεργία. Υπό αυτές τις δυσμενείς συνθήκες με υψηλό ενεργειακό κόστος πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οικογενειακές επιχειρήσεις θα αναγκαστούν να κλείσουν ή να περιοριστούν. Δυσμενείς επιδράσεις  από το υψηλό ενεργειακό κόστος υπάρχουν και στην βιομηχανία.

 Η εγρήγορση της κοινωνίας στο ζήτημα της ενέργειας είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ξεκινώντας το νοητικό ταξίδι από την Προμηθεϊκή φωτιά, φθάνοντας τον ηλεκτρομαγνητισμό και τις άπειρες δορυφορικές ραδιοσυχνότητες στα κινητά μας οφείλουμε να αναστοχαστούμε.

 Η «Ενέργεια» σε όλες τις μορφές της είναι πηγή ζωής με προέλευση το ζωοδότη Ήλιο. Ενέργεια είναι η τροφή και κάθε κίνηση, ενέργεια και η γνώση.

 Ο Αϊνστάιν, στο επίπεδο της φυσικής με τη γνωστή του εξίσωση Ε=mc2, απέδειξε ότι τα πάντα είναι ενέργεια. Αντίστοιχα και στο επίπεδο της οικονομίας η ενέργεια καθορίζει κάθε ανάπτυξη. Οι νέες τεχνολογίες και οι μορφές ενέργειας επέδρασαν καθοριστικά σε όλες τις φάσεις της πρώτης της δεύτερης και τρίτης βιομηχανικής επανάστασης.

 Ειδικότερα στη περίοδο της 2ης βιομηχανικής επανάστασης η οποία καθορίστηκε από τα ορυκτά καύσιμα, η συγκέντρωση της ενέργειας στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα έδωσε τεράστια ώθηση στην παραγωγή αλλά στο τέλος προκάλεσε πολλές ανισορροπίες όχι μόνο στην οικολογία αλλά και στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Τεράστια συγκέντρωση πλούτου από την μια μεριά και από την άλλη διόγκωση της παγκόσμιας φτώχειας. Στη Τρίτη βιομηχανική επανάσταση που διανύουμε σήμερα με τη δυνατότητα άντλησης απευθείας ενέργειας από τον Ήλιο και άλλες ανανεώσιμες πηγές, δημιουργούνται οι συνθήκες για την κατανεμημένη ενέργεια και το δημοκρατικό διαμοιρασμό της.

 Η κινητοποίηση των διαδικασιών από τα κάτω για την παραγωγή τα ενέργεια από εναλλακτικές πηγές προσφέρεται για πρώτη φορά στην ιστορία καθώς οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες (πετρελαϊκές) γίνονται τροχοπέδη στην εξάπλωση των νέων τεχνολογιών του διαμοιρασμού της ενέργειας και της γνώσης. Είναι προφανές ότι δεν θέλουν να χάσουν τα υπερκέρδη τους από μια νέα βιομηχανία της ενέργειας που ελαχιστοποιεί το κόστος. Επομένως γεννάται και ένα πολιτικό ζήτημα οι τοπικές κοινωνίες να υπερασπιστούν το κοινωνικό όφελος έναντι εκείνων που εμποδίζουν την διάχυση στις τεχνολογικές καινοτομίες και την κατανεμημένη ενέργεια. Η ενέργεια είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για το μέλλον της κοινωνίας και του Πλανήτη λόγω κλιματικής αλλαγής, για να αφεθεί στα χέρια των μεγάλων πολυεθνικών που εμμένουν να κρατούν όμηρο την ανθρωπότητα στα ορυκτά καύσιμα.

Περνάμε έτσι σε μια εποχή όπου γίνεται εφικτή η οριζόντια διαχείριση της ενέργειας και παραγω-κατανάλωση από τους ίδιους τους καταναλωτές οι οποίοι μπορούν να είναι μέτοχοι, παραγωγοί, και καταναλωτές οργανώνοντας ενεργειακούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς.

οι ενεργειακές κοινότητες;

Οι ενεργειακές κοινότητες είναι τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού, μέσω των οποίων πρωτίστως οι πολίτες (είτε ως φυσικά είτε ως νομικά πρόσωπα) μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας. Το νέο θεσμικό πλαίσιο διασφαλίζει ευνοϊκούς όρους για τη σύσταση και τη λειτουργία ενεργειακών κοινοτήτων, με στόχο την ενίσχυση όχι μόνο των ατομικών / οικογενειακών εισοδημάτων, αλλά και της τοπικής επιχειρηματικότητας, της αλληλέγγυας οικονομίας και την προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας. Η κοινωνική οικονομία ως σύστημα είναι αναγκαία συνθήκη προκειμένου να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος με συνέργειες πολιτών ώστε να εξασφαλιστεί ένα βιώσιμο ενεργειακό σύστημα για όλες τις κοινωνικές ομάδες χωρίς αποκλεισμούς και για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Μακροπρόθεσμα, οι προοπτικές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παραμένουν θετικές και χαρακτηρίζονται από σταθερή ανάπτυξη σε όλους τους τομείς. Από τώρα έως και το 2040, η έρευνα και η ανάλυση δείχνουν ότι:

 Η συνολική ζήτηση θα αυξηθεί πάνω από 30%.

 Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα αποτελέσουν περίπου το 56% του συνολικού ενεργειακού δυναμικού.

 Οι «Αναπτυσσόμενες» χώρες θα κατασκευάσουν 3 φορές περισσότερο δυναμικό σε Ανανεώσιμες από ό,τι οι «Ανεπτυγμένες».

 Η Διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θα διπλασιαστεί φτάνοντας στο 46% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

 Το κόστος για την Αιολική ενέργεια θα μειωθεί κατά 32% ενώ αυτό της Ηλιακής κατά 48%.

 Η Ηλιακή ενέργεια θα αποτελέσει πάνω από το 1/3 της παγκόσμιας αύξησης δυναμικού Ενέργειας.

 Στους Συνεταιρισμούς αυτούς μπορούν να συμμετέχουν από κοινού η και ξεχωριστά Δήμοι νομικά τους πρόσωπα και δημότες.

 Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών μπορεί να γίνει σε στέγες αλλά και φωτοβολταϊκά πάρκα.

 Από πληροφορίες που συγκεντρώσαμε η επένδυση για κάθε νοικοκυριό κυμαίνεται σε 2.000 με 3.000 Ε. και το όφελος απόδοσης γύρω στο 15% το χρόνο. Άρα απόσβεση κεφαλαίου σε λιγότερο από 5 χρόνια.

 Πρακτικά μια σχετική επένδυση μπορεί να εξασφαλίσει ενεργειακή αυτάρκεια σε δημοτικά κτίρια και σχολεία, αλλά να γίνει και ζωντανό παράδειγμα ώστε να οργανωθούν οι δημότες στην συνεργατική παραγωγή ενέργειας να εξοικονομήσουν σημαντικούς πόρους για κάθε νοικοκυριό.

 Οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, οικολογικές, πολιτιστικές, καταναλωτικές και ανθρωπιστικές μπορούν να παίξουν σπουδαίο και αποφασιστικό ρόλο στην κινητοποίηση των πολιτών καθώς διαθέτουν το Μα και συνεταιρισμοί στην Ελλάδα κατέρρευσαν θα μας πουν και εν μέρει δικαιολογημένα οι πολιτικοί μας.

 Είναι αλήθεια αλλά ποιοι συνεταιρισμοί. Και στη πρώην Σοβιετική ένωση κατέρρευσαν οι κρατικά ελεγχόμενοι συνεταιρισμοί Κολχοζ και κολεκτίβες αλλά σε μια σειρά από τις πρώην ανατολικές χώρες ανθούν σήμερα οι συνεταιρισμοί εργαζομένων στην Ανατολική Γερμανία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Κι αν πάμε στη Δ. Γερμανία και μια σειρά άλλες κεντρικοευρωπαικές χώρες ανθούν οι ενεργειακές κοινότητες και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί. Στην Ελλάδα επίσης κατέρρευσε ένα κρατικοδίαιτο μοντέλο στους αγροτικούς συνεταιρισμούς και όχι οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί.

 Όταν λοιπόν σε όλη την Ευρώπη η κοινωνική Οικονομία έχει συνδεθεί με το βιώσιμο μέλλον της εργασίας και της αλληλεγγύης δεν μπορεί αυτή η προοπτική να αγνοείται από την Ελληνική Πολιτική και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ εμπιστοσύνης που χρειάζεται ώστε να δημιουργηθούν αστικοί Συνεταιρισμοί ενέργειας όπως προβλέπει ο νέος νόμος.

1. Μία (1) Τεχνική Μελέτη η οποία θα προσδιορίζει τις τεχνικές διαδικασίες, εργασίες και μεθοδολογία εφαρμογής του σχεδίου με συγκεκριμένες διαστάσεις και μετρήσεις, προϋποθέσεις και κατανομή του έργου, για την εξυπηρέτηση του κάθε μέλους. Τις διαδικασίες προμήθειας υλικών εγκατάστασης. Το μέγεθος της ενέργειας που θα παράγεται και θα κατανέμεται στους δικαιούχους. Τη σύμβαση με το δίκτυο της ΔΕΗ. Λοιπά τεχνικά θέματα που θα προσδιορισθούν από τον Τεχνικό Σύμβουλο του έργου. Θα είναι έτοιμη το 12 ο  μήνα του έργου.

1. Ένα (1) Εγχειρίδιο, με βάση το παραδειγματικό μοντέλο (Φ/Β Πάρκο) που θα σχηματισθεί, θα λειτουργήσει ως εργαλείο χρήσης και διάδοσης της πρακτικής εφαρμογής των Ενεργειακών Κοινοτήτων. Επίσης θα λειτουργήσει και ως επικοινωνιακό εργαλείο των κινήτρων και πλεονεκτημάτων που υπάρχουν για τους Ενεργειακούς Συνεταιρισμούς. Και τέλος να λειτουργήσει ως μηχανισμός υλοποίησης και εφαρμογής του παραδειγματικού μοντέλου. Το εγχειρίδιο θα παρουσιαστεί στην τελευταία ημερίδα του έργου.

Το παραδειγματικό μοντέλο απευθύνεται σε ένα πανελλαδικό Δίκτυο 3.000 οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών οι οποίες εν δυνάμει μπορούν να προωθήσουν ένα ανάλογο σχέδιο στην τοπική τους κοινότητα.

Στόχος της πρότασης είναι ένα σημαντικό μέρος από αυτές τις οργανώσεις και τους συλλογικούς φορείς (Ομοσπονδίες, οργανώσεις καταναλωτών, ΜΚΟ, Σύλλογοι και άλλες Συλλογικότητες) να αναλάβουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες.

Το ΙΝΜΕΚΟ θα ζητήσει την διάχυση της παραγόμενης τεχνογνωσίας που θα αποκτηθεί, επικοινωνιακά, μέσω αυτού του δικτύου.

Το Εγχειρίδιο και η Τεχνική μελέτη θα μοιρασθεί σε όλους τους Δήμους και θα υποστηριχθούν πρωτοβουλίες για επιπλέον ημερίδες και σε άλλους Δήμους εκτός των πέντε που αναφέρονται στο έργο.

Το κοινωνικό αντίκτυπο της δράσης αναμένεται πολύ σημαντικό καθώς έχουν μπει στην διαδικασία υλοποίησης και προβολής της δράσης πολλοί συλλογικοί φορείς αλλά και Δήμοι σε όλη την Ελλάδα. Περιμένουν να δουν ένα βιώσιμο παράδειγμα.

Η εμπειρία μάλιστα αυτής της οριζόντιας συνεργασίας που υφίσταται από το Δίκτυο ΙΝΜΕΚΟ και ΠΕΣΚΟ έχει συμβάλλει ώστε να αναπτυχθεί το συνεργατικό πνεύμα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και σε άλλους τομείς που έχουν σχέση με τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, όπως είναι η πρωτοβουλία για τη δημιουργία δικτύων, ανακύκλωσης, κομποστοποίησης κτλ.

Η βιωσιμότητα του έργου προκύπτει από το κοινωνικό κεφάλαιο που ενσωματώνει η πρόταση αλλά και από τη διασφαλισμένη ιδία συμμετοχή που διατίθενται να καταθέσουν οι φορείς που συμμετέχουν στην πρόταση η οποία είναι και πολύ μικρή (3.000€ – 4.000€). Επίσης αυτό το κόστος μπορεί να μειωθεί και άλλο καθώς μπορούν να προστεθούν και άλλοι φορείς μέσα στην ενεργειακή κοινότητα.

Επίσης όλες οι δαπάνες του έργου είναι κοστολογημένες και με την ενίσχυση του προγράμματος θα πραγματοποιηθούν και θα έχουν ως αποτέλεσμα την προβολή του παραδειγματικού μοντέλου, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση για την δημιουργία και άλλων τέτοιων κοινοτήτων.

Από καθαρά οικονομική σκοπιά πρόκειται για μία πολύ συμφέρουσα επένδυση με χρόνο απόσβεσης τα 5-6 χρόνια και η οποία δεν επηρεάζεται από την τιμή της αγοράς.

Τέλος για όλους τους φορείς που συμμετέχουν υπάρχει καθαρό όφελος το οποίο είναι το σχεδόν μηδενικό οριακό κόστος του ρεύματος που καταναλώνεται (σε σχέση με τις τιμές της αγοράς).

Η κοινωνική καινοτομία είναι δημιουργία επιχειρήσεων από τους οργανωμένους καταναλωτές, από τις συλλογικότητες που χρειάζονται κοινωνικές υπηρεσίες, όπως και υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, επικοινωνίας και προστασίας του περιβάλλοντος και δωρεάν ενέργεια από τον Ήλιο μέσα από τις ενεργειακές κοινότητες.

Όταν αντικειμενικά απουσιάζει η χρηματοοικονομική μόχλευση της αγοράς, όπως συμβαίνει ύστερα από την παρατεταμένη κρίση, απαιτείται τουλάχιστον πολιτική μόχλευσης ανενεργών πόρων και κοινωνικού κεφαλαίου, καθώς και συνέργειες με τις μεγάλες κοινωνικές συλλογικότητες και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αυτό το ρόλο της μόχλευσης της θεσμικής ζήτησης μπορούν να το παίξουν οι μεγάλες Καταναλωτικές οργανώσεις, συνδικάτα, οικολογικές και πολιτιστικές Ενώσεις. Ο ξεχωριστός ρόλος και διακεκριμένος των κοινωνικών επιχειρήσεων που υποστηρίζονται από τις κοινωνικές συλλογικότητες είναι να μετασχηματίσουν τους ανενεργούς υλικούς και ανθρώπινους πόρους σε ενέργεια παραγωγικότητας και οικονομικής δράσης.